BENCANA (PAGEBLUG)

PAGEBLUG Mayangkara ora mung dumadi ana jagading pewayangan, nanging nyata-nyata kedadeyan ana jagading kasunyatan. Kedadeyane wis suwe banget, watara taun 1951, ing desaku Desa Weru ketaman dahuru utawa pageblug. Akeh banget sing dadi kurban, bebasan esuk Iara sore mati, sore lara esuk mati. Ing wektu kuwi mbarengi larang pangan, lan larang sandhang wis mesthi. Awit nalika kuwi lagi nem taun Nagara kita Indonesia merdika, dadi isih krasa njareme tilas dadi jajahane bangsa )epang. Tata gelare mono, anane pepati-pepati kuwi amarga desaku ketrajang wabah penyakit pes, sing disebarake dening tikus. Nanging suwaliking wabah pes mau ana kedadeyan ghaib sing ora bisa diwawas nganggo mripat walaka, kang tegese akehe pepati mau amarga dadi kurbane bangsa le lembut. 

Wiwitane lelakon sing nggegirisi mau mangkene. Mbah Rejosetomo, sawijining se sepuh ing desa Weru, sawijining lingsir we ngi, Iawange dithothok uwong saka njaba, bareng dibukak jebul ana dhayoh sing ne neka lan nyalawadi. Dhayoh mau cacahe wa tara wong sepuluh, rupane wong-wong mau durung tau ditepungi dening Mbah Rejo, lan wong-wong neneka mau nyandhang me nganggo kaya Prajurit Kraton. Sawise di manggakake mlebu lan lungguh ana ndhing klik dawa, salah siji pawongan sing sajake dadi pemimpine, takon marang Mbah Rejo setomo. "Ki Rejo, aku arep takon. Sapa wong desa kene sing tumindake dakwenang marang sapadhaning urip, lan sing watake padha adigang-adigung! Bakal taksowanake me nyang ngarsane Kanjeng Ratu, kareben dipa trapi pidana". Mbah Rejo ora mudheng apa sing dita kokake wong nyalawadi iku, ora bisa wang sulan mung meneng bingung lan blangke men. Weruh Ki Rejosetomo ora bisa wangsu lan, wong mau manthuk-manthuk karo ngu cap mangkene : "Ya wis Ki Rejo yen kowe ora ngerti ora dadi ngapa. Kowe aja melumelu, takcekelane wong-wong sing padha duwe watak sawenang-wenang kuwi". Bubar ngucap ngono, dhayoh nyalawadi mau padha pamitan lan diuntapake Mbah Rejo nganti tekan latar. Nanging saiba kaget lan wedine Mbah Rejo, sawise tekan latar, wong-wong nyalawadi mau padha ilang saka pandulu. Mbah Rejo bali mlebu ngomah lung guh karo thenger-thenger. Ora mudheng apa sing dikarepake dhayoh nyalawadi mau lan atine kuwatir ketir-ketir, mikir bakal ana keda deyan apa ing dina-dina candhake. Esuke Mbah Rejo ngabarake lelakon sing dialami mau bengi menyang tangga teparo. Nanging kabar mau ora digatekake dening wongwong desa kono, mung dianggep gawe-ga we, utawa dianggep kabar ngayawara. Sepasar sawise ketekan dhayoh nyalawa di mau, ing desa Weru sawijining wengi dika getake swarane asu baungan, sing mbaung ngalup-alup mecah sepining tengah wengi, sing penere swara baungan mau saka arah ara-ara sakulone desa. Tanpa dikomandho, wong-wong desa padha metu saka ngomah, lan nglumpuk ana dalan prapatan. Saka da lan prapatan, katon sesawangan sing nyala wadi, yakuwi penere ing bulak amba saku lone desa, katon ana obor gedhe ngremo mong. Obor gedhe mau pecah-pecah la men car-mencar dadi sapirang-pirang, nganti prasasat sak ara-ara sakuloning desa kebak wa rata obor utawa colok sing pating klencar. Wong-wong desa kono ngarani, sing obor gedhe kae diarani memedi Kemamang, dene sing obor cilik-cilik mencar-mencar dadi sak tegal kae diarani memedi Colok. Esuke wong-wong desa padha geger opyak, ngen di-endi papan ngandhakake lelakon mau bengi, yen ing bulak kulon desa ana memedi Kemamang lan memedi Colok nganti nge baki ara-ara amba. Telung dina sawise keda deyan kuwi, ing desa Weru katekan asu sing nyalawadi sing cacahe sapirang-pirang. Asuasu kuwi tekane mbuh saka ngendi, sebab asu-asu kuwi yen awan padha teka pating grudug playon turut kebonan lan turut latare wong desa kono, lan yen wengi malah padha ngilang embuh menyang ngendi. Aneh! Sing Iuwih nyalawadi maneh, dene asu-asu kuwi kabeh ulese ireng mulus, tur gedhene racakracak padha. Sawijining esuk latare Lik Pawirodrono disaba asu ireng cacah loro. Asu mau digu sah ora lunga, mung ngenak-enak sajak ora duwe wedi. Lik Pawirodrono jengkel lan nye kel tugelan bongkotan pring petung, asu mau dibabit nganggo bongkotan pring, kena awake lan mlayu karo kaing-kaing. Durung sepira dohe playune, dumadakan asu ireng loro mau ilang musna tanpa tilas. Lik Pawiro drono atine wiwit dheg-dhegan, nggraita yen sing mentas dibabit mau mesthi asu lelembut. Sesuke, sedina sawise lelakon kuwi, Lik Pawirodrono lara panas, lan mung watara sedina utawa rolas jam, Lik Pawirodrono tilar donya. Layon dikubur ana pekuburan kulon Mesjid kanthi becik. Nanging sesuke, Lik Le giyem bojone Pawirodrono ya melu lara pa nas, lan mung watara sewengi larane, lik Legiyem uga tilar donya. Dina-dina candhake, akeh wong desa kono sing padha kena lara panas lan mung watara sedina utawa sewengi, wong sing padha lara mau ora bisa ditambani, lan mes thi ora kalap, utawa tekan patine. Akeh ba nget wong padha dadi korban, enom tuwa, bocah, prawan, jaka sasat warata, saben di nane mesthi ana tangis kepaten, saben dina mesthi ana wong ngusung layon menyang kuburan. Nganti meh seprotelone pedunung desa kono sing mati dadi kurbaning dahuru utawa pageblug. Kerep uga kedadeyan sedi nane ana kepaten nganti pirang-pirang enggon; nganti golek wong nggotong layon wae kangelan. Kerep uga layon sing kudune digo tong wong papat, kepeksa mung digotong wong loro, iya amarga akehe pepati.

Dumadakan saka arah kulon, penere saka bulak amba kulon desa keprungu swara asu mbaung ngalup-alup mecah sepining te ngah wengi. Tukijan lan Tumiyo metu me nyang latar, lan weruh ing bulak kulon desa ana colok pating klencar, lan salah sijine co lok mau katon ngremomong katon luwih ge dhe tinimbang colok liyane. Kanthi ati diwa nek-wanekake, Tukijan lan Tukiyo mlaku ma rani dununge colok sepirang-pirang mau. Bareng wis cedhak watara mung kari seket meter dohe, nom-noman loro kakang adhi mau weruh, ing ara-ara amba utawa ing bu lak kebak asu sing rupane kabeh ireng. Asuasu ireng kabeh mau, sirahe pas mbun-mbunan murub, rupa kaya geni sing tanpa kukus. Ana salah sijine asu sing nyuwara mbaung ngalup-alup, terus diparani asu-asu liyane, kaya-kaya asu mbaung kuwi aweh aba-aba andhahane supaya kumpul. Nyata ne asu sing cacah sapirang-pirang sing teka ne saka pirang-pirang arah kuwi, padha nye dhaki dununge asu baungan sing sajake dadi penggedhene. Tukijan lan Tukiya dadi mu dheng, jebul memedi kemamang lan colok saka tegal amba kuwi, yen dicedhaki lan bisa meruhi, tibake rupa asu sing mbun-mbunane murub geni tanpa kukus. 

Nom-noman loro kakang adhi kuwi ba nget wedi lan miris, luwih-luwih Tukijan awake nganti ndhredheg gemeter, kringete metu dleweran. Awit saka ora kuwat ngam pet wedine, tanpa pikir Tukijan mbengok sa rosane kanthi nyebut asmane sing Gawe Urip. 

"Gusti Allaaaahh! mung kuwi sing metu saka panjerite Tukijan lan Tukiyo uga melumelu nyebut asmane Gusti, melu mbengok nyebut, "Gusti Allaaaahhh!!" Bocah loro pa dha pating brengok bola-bali nyebut asmane Gusti Kang Murbeng Dumadi. 

Ana kedadeyan sing aneh, krungu pam bengoke Tukijan lan Tukiyo sing nyebut as mane Gusti, asu-asu sakbulak mau padha pating jenggirat, dumadakan lap ilang tanpa tilas embuh menyang• ngendi ilange. Kanthi ati dheg-dhegan keweden, Tukijan lan Tuki yo mulih menyang ngomah, sebab kelingan yen ninggal Mbokne sing lagi lara banget. 

Tekan ngomah nom-noman Ioro mau nga dhepi kedadeyan sing aneh maneh, yakuwi Mbokne sing ditinggal kahanane lara banget mau, lha kok saiki lagi lungguhan ana ndhing klik dawa, katon wa ras-wiris seger buger kaya ora ana tandha-tandhane mentas lara. Tukijan takon marang Mbokne, ya Mbok Kerto. "Lho Mbok, sim bok mau rak lara ta? Iha kok saiki waras sing nambani sapa Mbok?!" 

"Lha sing lara kuwi sapa?" Mbok Kerto mangsuli sajak ora mu dheng. "Wong wiwit sore aku keturon, ta ngi-tangi nggoleki ko we bocah loro kok ora ana. Mula aku tangi ngenteni mulihmu. Ko we mau saka ngendi ta Jan?!" 

Tukija mangsuli lan crita yen mentas saka bulak amba,lan kabeh lelakon sing nya lawadi sing mentas dialami karo Tukiyo, dicritak ake menyang Mbokne. Mung Tukijan lan Tukiyo tetep rumangsa aneh, dene Mbok ne saiki katon waras-wiris, ora ana tabete mentas lara, lan Mbok Kerto uga ora ngru mangsani yen mentas lara. Sa wise lelakon aneh ing wengi kuwi, kakang adhi Tukijan lan Tukiyo isih kudu ngadhepi lelakon sing Iuwih dening aneh lan nyalawadi. Seje dina sawise kuwi, wancine ndungkap tengah wengi, Mbok Kerto wis wiwit sore mapan turu, Tukijan karo adhine isih kelap-kelip ora bisa turu, kelingan lelakon aneh dhek wingi bengi. Dumadakan lawange ana sing mbukak saka njaba, lan ora let suwe ana wong pirangpirang mlebu ngomah, wong-wong mau ca cahe kira-kira wong sepuluh, tur nganggo sandhangan kaya Prajurit Kraton. Ora ngu cap apa-apa, wong-wong mau ngglandhang Tukijan lan Tukiyo, digawa metu saka ngomah. 
Tukijan lan Tukiyo sing mung nganggo sarung karo klambi saanane kuwi diglan dhang metu saka desa, embuh arep digawa menyang ngendi, sing genah arahe me ngulon. Rumangsane bocah loro kuwi du rung adoh metu saka desa, nanging alame kok seje. Sakulone desa kathik ana omah gedhong magrong-magrong, sing selawase iki ora tau ana.

Saiba kagete lan gumune Tukijan lan adhine, awit wong-wong sing diadhepake lan lungguh ana pagelaran mau, ora liya wong-wong desane sing kabeh wis disu murupi padha mati ketaman pageblug. Lan sing Iuwih nggumunake, dene wong-wong mau padha meneng kabeh, lan kaya-kaya ora weruh lan ora tepung karo Tukijan lan Tukiyo. Nanging genah-genah kuwi wongwong desa sing wis padha mati kena lelara. Katon ana kono jenate Lik Pawirodono, jenate lek Legiyem jenate kang Sukir, jenate Kang Kardiyo, jenate Yu Surip lan isih akeh maneh liyane, mung sing genah wong-wong sing ana kono kabeh wis padha mati ketra jang pageblug. 

Penggedhe sing nganggo sandhangan luwih gumebyar tinimbang andhahane mau ngucap karo nudingi Tukijan lan Tukiyo. 

" 0 ... iki ta uwonge sing dhek wingi wa ni ngindhik lan ndingkik aku sakanca?! Apa kowe cah loro kepengin takkatutake kaya kanca-kancamu iki apa piye?!" Penggedhe mau meneng sedhela mripate mencereng mendeliki Tukijan lan Tukiyo lan nerusake ucape. 

"Anane wong-wong desa kene padha takcidhuki bakal taksowanake ngarsane Kan jeng Ratu. Awit wong desa kene racake wa take sawenang-wenang, cengkiling lan te gelan ora duwe watak koma-koma. Kejaba kuwi wong desa kene padha ora ngerti me nyang panembahe sing sejati, sing dige dhek-gedhekake mung nuruti kanepson, se songaran lan dhug-dhengan, kaya rumangsa menangan dhewe. Mula wong desa kene kudu entuk pepeling lan dukane Kanjeng Ratu". 

Lagi tekan semono sing diucapake peng gedhening lelembut mau, Tukijan lan Tukiyo uga wis rumangsa yen lagi diwalik alam, uta wa lagi mapan ana alaming bangsa alus. Tukijan eling marang _Pangwasaning Gusti Allah Kang Maha Kuwasa, nanging rumangsa ora duwe cekelan ngelmu apa-apa. Tukijan mung duwe apalan Surat Alfatehah thok, ora duwe apa lan ayat-ayat suci liyane. Na nging Tukijan kanthi rasa panyuwun tenantenan marang pitulunganing Gusti AIIah, lambene ndremimil ngapalake waosan wiwit Audzubillahi Minassyaithonrrojim, Bismil lahiromanir rohim, lan sapiturute nganti sa teruse. Dene Tukiyo kelingan piwelinge swar gi Mbah Kakunge biyen, jare yen diwalik alam dening bangsa alus, supaya ngapalake Caraka Balik, yakuwi apalan Ha Na Ca Ra Ka sapiturute, nanging diwaca kuwalik. 

Ya kuwi Nga Tha Ba Ga Ma, Nya Ya Ja Dha Pa, La Wa Sa Ta Da, Ka Ra Ca Na Ha- Mangkono diapalake bola-bali, disartani manthenging panyuwun marang wasesaning Gusti Kang Maha Kuwasa. Dumadakan ana kaelokan, kahanan sing padhang njingglang sanalika dadi mati pet peteng ndhedhet, wong-wong sakitere kono padha ilang embuh menyang ngendi, lan weruh-weruh Tukijan lan Tukiyo mung kari wong loro ana tengah mbulak ngilak-ilak, utawa ana ara-ara amba sakulon desa. Tukijan lan Tukiyo mulih menyang ngo mah, wancine wis parak esuk, nanging sre ngenge durung jumedhul. Ana ndalan wong loro rumangsa aneh, dene ora ketemu wong siji-sijia. Tekan ngomah bocah loro padha mlebu ngomah, dumadakan maktratap, ora ngerti mula bukane, ngerti-ngerti Tukijan lan Tukiyo turu mlumah mujur ngalor ana klasa tengah jogan. Ing kono katon Mbok Kerto lagi nangisi awake, lan ana uga Mbah Rejo setomo, Pak Bayan Harjodiyono lan isih ana maneh sawatara tangga cedhak. Miturut Mbokne lan wong sing padha teka kono, jare Tukijan lan Tukiyo mau wis mati. Lan kabeh padha gumun Iha kok saiki urip maneh kaya mentas melek saka turu kepati. Tukijan lan adhine nuli nyritakake lelakone mau bengi sing nyalawadi. Sing krungu padha pating domblong kaworan tintrim. Mbah Rejoseto mo nyelani ngendika. 
"Yen ngono lelembut sing mboktemoni kuwi padha karo sing teka ana ngomahku dhekemben kae. Mung emane wong-wong desa kene padha ora percaya karo kandha ku. Mula ya ngger, sawise lelakon iki, kowe kabeh takkandhani, ayo padha bali menyang tumindak bener lan utama, aja dibaleni ma neh duwe watak sing adigang-adigung tege lan cengkiling marang sapadhaning urip. Sing Iuwih wigati maneh yakuwi, wong-wong desa kene ayo padha ngeblatake panembah marang sejatine Kang Sinembah, yakuwi Gusti Allah Kang Maha Kuwasa, aja nyembah marang brahala.

Awit pageblug sing nrajang desane dhewe iki sejatine wujud pepelinging Gusti Allah marang titah supaya weruh ma rang sejatine kang sinembah":  Mangkono wejangane Mbah Rejoseto mo, dina-dina bacute, wong desa kono sa ben wengi padha kumpul neng bulak amba, padha Ibebarengan nindakake Sholat merto bat/pertobatan, nyuwun pangapura marang Gusti Allah Kang Maha Kuwasa. Sholat jama ah mau dipandhegani utawa diimami dening Kyai Supi, sing rawuh saka desa sajabane wewengkon. Kyai Supi wekasane uga dadi Guru Ngaji lan Guru Agama, nenuntun ma rang wong desa kono, supaya bali marang keblating panembah kang sejati. Masjid sing maune sasat ora ana sing nyaba, wiwit kuwi akeh sing padha nekani, lan nindakake sholat. 
Apamaneh ing•jaman saiki, Masjid Weru wis dibangun rupa gedhong magrong-ma grong, lan saben dinane ora tau sepi uwong. 

Mangkono babaring carita sing dikojah ake Mbah Marto Tukijan, sing dhek enome jenenge Tukijan. Mbah Marto Tukijan saiki wis yuswa pitungpuluh lima taun, urip pra saja ana desa Weru, lan isih tetep tekun anggone sholat manembah marang kang ku du sinembah, utawa marang sejatining kang sinembah. Lha sapa ta sejatine nom-noman Tukijan sing saiki asmane Mbah Marto Tuki jan kuwi, ora liya ya wong tuwane utawa ba pake sing gawe crita iki. Lan desa Weru saiki dadi desa maju lan ayem tentrem. Nuwun sewu para maos, dhek biyene desa Weru kuwi kondhang karan desa 'Weru Kepruk. Ya amarga wong-wonge sing padha duwe: watak brangasan, lan tegelan. Nanging saiki seje, sebutan Weru Kepruk wis ora tau kocap maneh, sebab wong-wongane racak padha sengsem menyang kautaman. CUTHEL 

Ana maneh kedadeyan nyleneh tur nya lawadi, sing dialami Tukijan lan Tukiyo. Nomnoman loro kakang adhi kuwi anake randha sing jeneng Mbok Kerto. Wiwit cilik Tukijan lan Tu kiyo wis ditinggal seda bapake. Esuk mau latar ngarep omahe Mbok Kerto disaba asu ireng cacah loro. Tukijan lan Tukiyo uga weruh anane asu-asu mau. Mbok Kerto akon anak-anake supaya nggu sah asu ireng mau. Na nging Tukijan lan Tukiyo ora gelem mangkat, awit wedi kedadeyan kaya sing dialami Lik Pawirodono, sawise mbabit asu ireng terus lara lan dadi patine. Weruh anake dikongkon nggusah asu ora mangkat, kepeksa MBok Kerto tu mandang dhewe. Asu-asu kuwi dioprak-oprak ngang go sapu gerang, lan asuasu mau padha lunga klun trung-kluntrung ninggal ake latare Mbok Kerto, embuh menyang endi pa rane. Nanging sorene sa wise lelakon kuwi Mbok Kerto lara panas, nganti bengi panase ora suda malah sansaya banget, malah wis wiwit ndleming ngomyang werna-werna, sing ora genah ukarane. Tukijan lan Tukiyo nunggoni Mbokne sing lara panas karo ati was-was, kaya wis bisa mesthekake yen mbokne sesuk utawa mengko bangun mes thi tilar donya kaya wong-wong liyane. Ngan ti tengah wengi Tukijan lan Tukiyo ora bisa turu, awit nunggoni Mbokne kanthi ati ketirketir lan sedhih banget. 

Nom-noman kakang adhi kuwi diajak mlebu menyang omah gedhong kuwi. Ing njero katon pagelaran jembar gilar-gilar, kahanane padhang njingglang sanadyan tanpa nganggo disuleti diyan. Ing kono akeh, wong sing nganggo sandhangan cara Pra jurit Kraton, tur nyekeli tumbak kabeh. Ana salah sijine wong sing nganggo sandhangan luwih gumebyar tinimbang liyane, mbok manawa kuwi sing dadi penggedhene. Sa ngarepe penggedhe ana gelaran, ing kono akeh wong sing padha diadhepake menyang penggedhe mau. Tukijan lan Tukiyo diadhep ake uga,lan diworake karo wong-wong akeh sing padha lungguh ngisor ana gelaran.