Translate

Kamis, 04 April 2024

TEKS DESKRIPSI OMAH ADAT JAWA

A.  Omah Adat Jawa

Omah adat Jawa sing umum dikenal yaiku omah utawa umah sing duwé gaya arsitektur joglo, seliyané iku uga ana umah sing dibangun nganggo gaya arsitektur liya misalé: limas, dara gepak, joglo trajurmas uga bangunan liya umpamane sasono suko.

Umah adat Jawa sing isih lengkap lan nduwé nilai-nilai budaya Jawa yaiku sing nduwé 3 bageyan bangunan, saka ngarep ana pendhapa sing diapi 2 bangunan liya sing radha cilik lan posisiné radha neng arepan bangunan pendhapa. Bagian tengah ana pringgitan lan bagian mburi dhéwé ana dalem.

Umah neng desa-desa lan penduduk biasa umumé bangunané tunggal lan dibangun nganggo gaya arsitektur dara gepak. Bangunan kuwi beda karo bangunan gaya saiki utawa asring diarani rumah minimalis.

1.    Bageyan omah adat jawa

a.    Pendhapa, diapit Pengrawit apitan lan Tajuk mangkurat

Pendhapa iku bagian bangunan umah adat Jawa sing anane neng sisih paling ngarep. Bangunan iki biasane diarani pendhapa agung utawa pendhapa gedhe lan nduwe ukuran sing jembar banget, tanpa sekat, tanpa tembok utawa dinding uga tanpa lawang (pintu). Pendhapa umume dibangun nganggo gaya arsitektur joglo trajumas. Pendhapa nduwe fungsi kanggo nerima tamu-tamu agung, pertemuan-pertemuan resmi, kanggo pagelaran kesenian uga upacara adat. Bangunan pendhapa iku ngandut makna sipat pradah, sifat iki antarane lapang dada, ramah tamah lan pemurah, uga mesthi isa lan siap nerima tamu. Makna liyane saka bangunan iki yaiku momot utawa sanggup nampung apa wae uga termasuk sanggup nampung lan ngatasi kabeh masalah sing timbul. Bangunan pendhapa ing jaman saiki isa ditemokake ana ing komplek-komplek kraton, kantor utama pemerentah (nengJawa TengahYogyakarta lan Jawa Timur) misale kantor Bupati utawa DPRD. Pringgitan iku bagéyan ruangan ing umah adat Jawa sing dunungé ana ing antara pendhapa lan dalem utama (Dalem Ageng). Pringgitan nduwèni kagunan kanggo nampa tamu, lan papan kanggo pagelaran wayang nalika ana gawé utawa hajatan. Ruang pringgitan iki uga bisa kanggo lenggahan ngénggar-énggar penggalih wayah soré.

b.    Pringgitan neng tengah-tengah

c. Dalem ageng utawa dalem: sing dipérang manèh dadi 3 bagian yaiku: Senthong kiwaSenthong tengah lanSenthong tengen

d.    Gandhok lan pawon

Pawon sacara harafiah tegesé sawijining panggonan, biasané ing jero omahkanggo aktivitas ngolah lan nyadiakaké bahan panganan utawa pangan. Aktivitas iki diarani olah-olah utawa masak. Ananging tembung pawon bisa uga ngarujuk marang aktivitas iki, utawa asil saka aktivitas iki yakuwi panganan. Kanthi tuwuhing budaya lan teknologi, wangun pawon tansah owah. Perencanaan pawon modèrn saiki mèlu prinsip segitelu sing nyatakaké yèn 3 fungsi utama pawon yakuwi panyimpenan (kaya kulkas), persiapan, lan masak. Prinsip iki nandhesaké supaya antara ktelu fungsi kasebut, ora silih ngalangi nanging uga let antara kaloroné ora pati adoh. Sawetara wangun pawon sing umum yakuwi

1)     Kabèh fungsi ing dhuwur dipasang ing siji témbok saéngga segitiga iku dadi garis. Wangun iki kurang èfèktif nanging ngirit panggonan.

2)    Wangun liya fungsi ing dhuwur, yaiku dipasang ing loro témbok sing adhep-adhepan.

3)    Wangun pawon L, yakuwi alat-alat pawon dipasang ing pojoking rong témbok.

4)     Wangun pawon U, yaiku mangon ing telung témbok.

Anakalané, pawon uga duwé papan kanggo mangan utawa sarapan

Akeh masakan sing dhadi pangane wong Jawa mulai jaman kalabendhu. Pramila, kaca iki nyoba mitulungi panjenengan sakabeh kanggo ngangkat masakan tanah Jawa. tembung Pawon sejatiné nduwé arti "panggonan kanggo masak", yèn ing basa Indonesia yaiku dapur

 

2.    Gaya arsitektur

a.    Joglo (payon joglo)

Joglo iku salah sawijining wewangunan omah tradisional ing Jawa Tengah. Saliyané joglo ing Jawa Tengah uga ana wangun omah limas. Omah Joglo duwèni ciri kang khas yaiku payone kang dhuwur. Ing jaman saiki wis arang banget ditemokaké omah wangun joglo. Omah joglo kagolong kuna ing jaman saiki. Biasané omah joglo iku ana gebyogé kanggo pepaès. Omah Joglo dumadi saka rong pérangan utama yakuwi Pendhapa lan dalem. Bagéan pendhapa arupa bagéan ngarep sing nduwèni ruangan jembar tanpa sekat-sekat, biasané dipigunakaké kanggo nampa tamu utawa ruang dolanan bocah-bocah lan papan kanggo santai kulawarga. Bagéan dalem minangka bagéan jero omah arupa ruangan kamar lan ruangan liya sing sipaté luwih pribadi. Ciri-ciri bangunan joglo yakuwi bagéan payon pendhapané dhuwur kaya gunung.

Jinis-jinis omah Joglo :

1)   Joglo Lawakan

2)   Joglo Sinom

3)   Joglo Jompongan

4)   Joglo Pangrawit

        5)   Joglo Mangkurat

        6)   Joglo Hageng

        7)   Joglo Semar Tinandhu

b.    Limasan (payon limas)

Omah Limasan iku salah siji wangun umah adat Jawa sing payoné awangun limas. Omah Limasan iki kaciri saka payoné sing nduwèni 4 (papat) bidhang sisi, nganggo dudur. Akèh-akèhé kanggo papan padunungan. Perkembangan saka wangun iki yèn ditambah èmpèr utawa serambi, sarta sawetara ruangan bakal kacipta wangun-wangun sinomkutuk ngambang,lambang gantungtrajumas, lan liya-liyané.

Jinis-jinis omah Limasan

1)        Limasan Lawakan

2)        Limasan Gajah Ngombe

3)        Limasan Gajah Njerum

4)        Limasan Apitan

5)        Limasan Pacul Gowang

6)        Limasan Cere Gancet

7)        Limasan Trajumas

        8)      Limasan Gajah Mungkur

        9)      Limasan Klabang Nyander

        10)  Limasan Lambang Teplok

        11)  Limasan Semar Tinandu

        12)  Limasan Lambang Sari

1                               13)  Limasan Semar Pinondhong, conto Bangsal Kama, Kraton Cirebon

c.    Kampung (payon pelana)

Omah Kampung iku omah adat Jawa sing wanguné prasaja, kanthi payon rong empyak (2 belah sisi), lan siji wuwungan ing tengahé. Amarga prasaja banget mula jinis omah iki akèh sumebar ing karang padésan.

Jinis-jinis omah Kampung :

1)        Kampung Pokok

2)        Kampung Trajumas

3)        Kampung Pacul Gowang

4)        Kampung Srotong

5)        Kampung Cere Gancet

6)        Kampung Gotong Mayit

7)        Kampung Semar Pinondhong

8)        Kampung Apitan

9)        Kampung Gajah Njerum

             10)    Kampung Gajah Ngombe

            11)    Kampung Doro Gepak

            12)    Kampung Klabang Nyander

            13)    Kampung Jompongan Lambang Teplok Semar Tinandhu (kangggo tobong kapur)

            14)    Kampung Lambang Teplok (kanggo gudang genteng)

d.    Panggang Pe

Omah panggang pe yakuwi omah kang payone (atape) mung sasisihan.

Jinis-jinis omah Panggang Pe :

1)        Panggang Pe Pokok

2)        Panggang Pe Trajumas

3)        Panggang Pe Empyak Setangkep

4)        Panggang Pe Gedhang Selirang

            5)        Panggang Pe Gedhang Setangkep

            6)        Panggang Pe Cere Gancet

            7)        Panggang Pe bentuk kios

            8)        Panggang Pe Kodokan (jengki)

            9)        Panggang Pe Barengan

            10)     Panggang Pe Cere Gancet

e.    Mesjidan/Tajugan

Omah masjidan/ tajugan yakuwi omah kang saka gurune mbelah patang sisi payon tanpa bubugan, dadine landhep mandhuwur.

Jinis-jinis omah Mesjidan/Tajugan :

1)        Mesjidan Cungkup Pokok

2)        Mesjidan Lawakan (langgar)

3)        Mesjidan Lambang Teplok, conto : Bangsal Gianyar, Bali

4)        Mesjidan payung agung (meru), susun 3 kanggo rakyat, 5 sentana (keluarga) raja, 7 pangeran, 11 raja, conto Pamujaan Besakih, Bali

5)        Tajug Tawon Boni, conto : Bangsal Pajajaran

6)        Tajug Tiang Satu Lambang Teplok, conto : Mesjid rakyat Gombong

7)        Tajug Semar Sinongsong Lambang Teplok, conto : Langgar Kecil Kraton Cirebon

8)        Tajug Pendawa, contoh : Kraton Cirebon

              9)        Tajug Lambang Gantung, conto : Bangsal Ponconiti Kraton Yogyakarta

            10)    Tajug Lambangsari, conto : Bangsal Pertemuan para Wali, Gunung Sembung

            11)    Tajug Lawakan Lambang Teplok, conto : Pasarean Suwargan, Imogiri

            12)    Tajug Semar Tinandhu, Dukuh, Yogyakarta

            13)    Tajug Semar Sinongsong Lambang Gantung, conto : Masjid Soko Tunggal (gabungan                     Pajajaran lan Sultan Agungan, Taman, Kraton Yogyakarta

            14)    Tajug Ceblokan Lambang Teplok, Masjid Agung Yogyakrata

            15)    Tajug Mangkurat, Bangsal Witono, Kraton Yogyakarta

            16)    Tajug Sinom Semar Tinandhu, Lawang Sanga-sanga, Kraton Cirebon


B.   Wacana Deskripsi

Yaiku Paragraf utawa karangan kang isine nggambarake sawijining obyek (bisa panggonan utawa wewujudan liyane)kathi trewaca. Sok ana jroning paragraf iki.

Wacana Diskriptif yaiku wacana kang nggambarake kanthi cetha salah sawijining kahanan (objek), objek mau kaya-kaya ana ngarepe wong kang maca.

Tuladha :

1.  Lemari wesi kelir klawu, kang mapan ana pojok kantor guru, wis rusak. lawange wis ora bisa diinepake, tur teyengen sisan. Rak- rakane ya wis padha peyok. Mula ya wis ora kuwat nyangga buku-buku utawa piranti liyane kang arep disimpen ana kono.

2. Museum Diponegoro manggon ing Magelang, persis ing Jalan Diponegoro no. 1. Gedhunge manggon ing sisih kiwa Pendhapa Karesidhenan Kedu kang dibangun 1810. Ing kene, mbiyen Pangeran Dipanegara (Diponegoro) diapusi dening Walanda. Ing museum iki kasimpen meja kursi kang ana guratane kuku Pangeran Dipanegara, klambi kang ukuran dhuwure 1,57 meter lan ambane 1,35 meter, digawe seka bakal (kain) shantung. Ana uga kitab Tahrib, bale kanggo sholat, 7 (pitung) cangkir, lan maneka warna liyane.

3.    Cagak bendera iku dhuwure kurang luwih 10 meter, ngadeg ing tengah plataran sekolah, warnane kang putih, mulai luntur merga kena panas lan udan saben dina. Ngisore panggonan kanggo ngadege iku wujud joglo kaya umah asline wong jawa, uga wes mulai pecah lan rusak merga lumut kang tansah tlaten anggone ngrusak jogloan iku. Bendera abang putih kang dina iku dipasang setengah tiang katon kibat-kibit digawa angin kang alon wae anggone mlaku. Senajan bendera iku wis suwek ing pojokane, nanging bendera iku tetep wae anggone kibat-kibit nunjuake rasa bela sungkawa ing tengah-tengah tiang iku.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

Kajian Wulangreh (165;167): Bener Luput Den Esthi

  Pada   (bait) ke-165;167, Pupuh ke-9, Pucung, Serat Wulangreh karya SISK Susuhunan Paku Buwana IV. Ing sabarang prakara dipun kadulu, wiwi...