Basa Ngoko Alus

 

Basa ngoko alus uga diarani basa ngoko andhap. Basa iki sanajan  ngoko  nanging kurmat marang wong sing digunem utawa sing diajak guneman. Pandhapuke basa ngoko alus yaiku basa sing nggunakake tembung-tembung ngoko kacampuran tembung krama alus (krama inggil). Tembung-tembung sing kudu nggunakake krama alus (krama inggil) yaiku tembung-tembung kang ana sambung-rapete karo wong sing dikurmati utawa diajeni. Leksikon krama inggil ditrapake tumrap tembung aran (nomina), tembung kriya (verba), lan tembung sesulih purusa (pronomina), mligine pratama purusa.

Panganggone basa ngoko alus kanggo medharake utawa mahyakake  pacelathon ing pasrawungan, yaiku kanggo:

(1) Wong tuwa marang wong enom kang perlu diajeni. Tuladha:

“Dhik, sliramu mengko kondur arep nitih apa? Apa panjenengan mengko dipapag?

Apa kersa takdherekake?”

 2)    Wong enom marang wong luwih tuwa umure, amarga kudu ngajeni. Tuladha:

“Aku mau ngundhuh jambu akeh. Panjenengan apa kersa dakaturi? Yen kersa mengko dakaturi sejinah.”

 3)  Ngajeni marang wong sing digunem (orang ketiga) Tuladha:

Aku ditimbali bapak arep diutus resik-resik latar, jalaran sesuk ngendikane bapak simbah rawuh.

 

Basa ngoko alus nduweni titikan kaya ing ngisor iki :

(1)  Tetembungane  ngoko  kacampuran  krama  inggil  tumrape  wong  kang     diajak

guneman (orang kedua) lan wong kang digunem (orang ketiga) saperlu kanggo ngajeni/ngurmati. Kosok baline tumrap awake dhewe nganggo tembung ngoko utawa tembung krama andhap.

(2)  Tembung sesulih purusa (kata ganti orang) panjenengan (tumrap wong kang luwih tuwa), sliramu (tumrap wong kang luwih enom), panjenengane utawa slirane.

(3)  Tembung kriya (kata kerja)

Tembung kriya kang digawe krama inggil iku tembung kriya tumrap wong kang diajak guneman (orang kedua) lan wong kang digunem (orang ketiga). Tembung kriya tumrape wong kang guneman (orang pertama) cukup nganggo tembung ngoko utawa tembung  krama andhap.

(4)  Ater-ater lan panambang tumrap tembung krama inggil utawa krama andhap tetep ngoko.

Katrangan:

Kanggo luwih mangerteni kepriye bedane antarane basa ngoko lugu lan ngoko alus, coba gatekna tuladha ing ngisor iki!

(1)    Bim, kowe duwe kamus basa Jawa apa ora?

(2)    Bapak wis kondur saka kantor, dene Ibu malah tindak arisan.

Ukara (1) kabeh tetembungane ngoko (yaiku tembung kowe, duwe, kamus, basa, Jawa, lan ora). Ukara (1) mau diarani ukara kang nggunakake basa ngoko  (ngoko lugu).

Ukara (2) iku tetembungane ngoko (yaiku wis, saka, kantor, dene, malah, lan arisan), nanging kacampuran tembung krama inggil, yaiku tembung kondur lan tindak. Tembung kondur iku basa ngokone bali/mulih, dene tembung tindak basa ngokone lunga. Tembung bali/mulih lan lunga ora digunakake ing ukara iku amarga kanggo ngajeni wong sing digunem (orang ketiga), yaiku bapak lan ibu. Yen tembung kondur kaganti nganggo tembung bali/mulih, kurang trep karo undha-usuk utawa unggah- ungguh basa.